قله بیرمی (پازنان) ؛ بام استان بوشهر و راهنمای صعود

قله بیرمی (پازنان) ؛ بام استان بوشهر و راهنمای صعود

در دل رشته‌کوه عظیم زاگرس و در شمال شهرستان خورموج، در استان بوشهر، قله‌ای باشکوه و سرسبز به نام قله بیرمی (که به‌طور محلی با نام قله پازنان نیز شناخته می‌شود) قرار دارد. این قله با ارتفاع ۱۹۶۰ متر، بلندمرتبه‌ترین نقطه استان بوشهر و به‌حق لقب «بام استان بوشهر» را بر خود گرفته است. قله بیرمی نه‌تنها یک مقصد ممتاز برای کوهنوردان و طبیعت‌گردان است، بلکه به‌دلیل تنوع بی‌نظیر زیست‌محیطی، مسیرهای صعود جذاب و مناظر خیره‌کننده‌اش، یکی از گوهرهای پنهان جنوب ایران به شمار می‌رود. در این مقاله، به‌طور کامل به جغرافیا، مسیرهای صعود، زمان مناسب بازدید، پوشش گیاهی و جانوری، و نکات ضروری برای صعود به این قله می‌پردازیم.

جغرافیا و موقعیت مکانی

قله بیرمی در شمال شهرستان خورموج، در بخش تنگستان استان بوشهر و در انتهای جنوبی کوهستان نوکند (از شاخه‌های جنوبی زاگرس) واقع شده است. این قله از دو شهر زیر به‌طور نزدیکترین فاصله دور است:

• شهر اهرم در شمال غربی (نزدیک‌ترین شهر به منطقه خائیز)
• شهر خورموج در جنوب

ارتفاع قله بر اساس اندازه‌گیری‌های مکرر کوهنوردان، ۱۹۶۰ متر است؛ هرچند اعداد ۱۹۵۰ متر، ۱۹۶۷ متر و ۱۹۷۰ متر نیز در برخی نقشه‌ها ثبت شده‌اند.

ویژگی‌های زمین‌شناسی و توپوگرافی

• قله بیرمی از نوع کوه‌های صخره‌ای با شیب‌های متغیر (از ملایم تا بسیار تند) است.
• خط الراس (کمر کوه) آن به طول ۲۰ کیلومتر، از شمال غربی به جنوب شرقی امتداد دارد و بلندمرتبه‌ترین رشته‌کوه استان بوشهر محسوب می‌شود.
• در کنار قله بیرمی، چندین قله دیگر با ارتفاعات بین ۱۵۰۰ تا ۱۹۶۰ متر وجود دارد که قله بیرمی، بلندترین آن‌ها است.
• در فهرست «طرح سیمرغ کوه‌های ایران» به‌عنوان یکی از کوه‌های مهم کشور ثبت شده است.

در جنوب این کوهستان، کوه جاشک (گنبد نمکی معروف جاشک) و سپس کوه درنگ قرار دارند. با وجود ارتفاع کمتر از ۲۰۰۰ متر، قله بیرمی به‌دلیل اختلاف ارتفاع بسیار زیاد از پایه تا قله (حدود ۱۶۰۰ متر) و شیب‌های تند، جزو کوه‌های دشوار ایران به‌شمار می‌رود.

مسیرهای صعود به قله بیرمی

به‌دلیل صعب‌العبور بودن دامنه‌های جنوبی، اکثر کوهنوردان از جبهه شمالی (منطقه خائیز) برای صعود استفاده می‌کنند. مسیرهای اصلی صعود به شرح زیر است:

۱. مسیر تنگ روان (رایج‌ترین و آسان‌ترین مسیر)

این مسیر، محبوب‌ترین و مناسب‌ترین راه برای صعود به قله بیرمی است و دارای بهترین پاکوب و سنگچین‌های مشخص می‌باشد.

• نقطه شروع: نزدیکی ایستگاه محیط‌بانی خائیز (کمی قبل از روستای گشی).
• طول مسیر صعود: حدود ۱۱ کیلومتر.
• جزئیات مسیر:۱. ۲٫۵ کیلومتر ابتدایی: با شیب بسیار ملایم تا ورود به تنگه روان (۱ ساعت).
  ۲. ۶ کیلومتر شیب زیاد: عبور از هفت خان (هفت گذر یا دره). شیب تا خان دوم و سوم بسیار تند است و پس از آن به‌تدریج کاهش می‌یابد.
  ۳. ۲٫۵ کیلومتر پایانی: روی خط الراس با شیب کم تا رسیدن به قله (۱٫۵ ساعت).

📌 نکات مسیر تنگ روان:

• در مسیر، بین تنگ روان و تنگ گشی، یک اشکفت (غار طبیعی) به‌صورت طبعی قرار دارد که در مواقع اضطرار برای شب‌مانی حدود ۱۰ نفر مناسب است.
• پیش‌تر جاده خاکی وجود داشت که طول مسیر را به کمتر از ۹ کیلومتر می‌کاهشاند، اما امروزه این جاده توسط محیط‌بانی بسته شده و باید کل مسیر را پیاده طی کرد.
• بازگشت: بهتر است همان مسیر صعود به پایین آمده شود.

مناظر از قله:
پس از رسیدن به قله، در سمت شمال، قله‌های زیر قابل مشاهده‌اند:

• قله گیسکان (۱۸۶۰ متر)
• قله گل دختر (۱۴۲۰ متر)
• کوه سرخ (۱۲۰۰ متر)

۲. مسیر تنگ گشی

این مسیر موازی با تنگ روان است و از روستای گشی آغاز می‌شود.

• طول مسیر: حدود ۱۰ کیلومتر.
• جزئیات:
  • ۳٫۳ کیلومتر ابتدایی با شیب ملایم در درون تنگه.
  • ۷ کیلومتر شیب زیاد با عبور از هفت خان تا رسیدن مستقیم به قله.

⚠️ نکته: به‌دلیل شیب بیشتر و وجود بخش‌های «دست‌به‌سنگ»، کمتر از تنگ روان محبوب است.

۳. مسیر تنگ کیسی

این مسیر نیز در جبهه شمالی قرار دارد اما به‌دلیل طول بیشتر خط الراس، کمتر رایج است.

• طول مسیر: حدود ۱۰ کیلومتر.
• ویژگی‌ها:
  • دارای جاده خاکی مناسب است و خودروهای شخصی به راحتی تا انتهای جاده می‌رسند.
  • ۵٫۵ کیلومتر شیب زیاد (عبور از هفت خان).
  • ۴٫۵ کیلومتر پایانی روی خط الراس با شیب کم.

این مسیر برای کوهنوردانی که می‌خواهند کل خط الراس بیرمی را تجربه کنند، جذاب است.

۴. تنگ بنیون (زیباترین تنگه منطقه)

تنگ بنیون، معروف‌ترین و زیباترین تنگه در منطقه خائیز است و اغلب به‌عنوان یک برنامه جانبی قبل یا بعد از صعود به بیرمی بازدید می‌شود.

• شروع مسیر: پارکینگ اختصاصی در انتهای جاده خاکی.
• ویژگی‌ها:
  • عبور از کنار اقامتگاه بومگردی.
  • بخش کوچکی از مسیر باید حول یک باغ خصوصی با شیب نامناسب دور زده شود (برخی کوهنوردان از حصار باغ عبور می‌کنند و از مسیر میانبر به مسیر اصلی بازمی‌گردند).
  • کاملاً سرسبز، پوشیده از درختان متنوع (ارگوان، بنه، کنار) و نیزارها. هرچه به انتهای تنگه نزدیک‌تر می‌شوید، تراکم گیاهی بیشتر می‌شود.
  • مسیر دارای پاکوب مناسب است (به‌جز بخش دور زدن باغ).
  • بدون آنتن تلفن همراه در طول تنگه.

📌 نقطه پایانی تنگ بنیون:
در انتهای تنگه به دو حوضچه زیبا زیر صخره‌ها می‌رسید که آب آن‌ها از چشمه تأمین می‌شود. عمق این حوضچه‌ها بسیار کم است و بهترین مکان برای آب‌تنی محسوب می‌شوند!

۵. مسیر جنوبی (از خورموج – دشوارترین مسیر)

این مسیر از شهر خورموج و از کنار چشمه ناری آغاز می‌شود و دشوارترین و طولانی‌ترین راه برای صعود به قله بیرمی است.

• طول مسیر صعود: حدود ۱۴ کیلومتر.
• ارتفاع مبدا صعود: ۹۳۰ متر (چشمه ناری).
• جزئیات:۱. ۳٫۵ کیلومتر اول در بستر خشک رودخانه با شیب ملایم.
  ۲. ۸ کیلومتر شیب زیاد تا رسیدن به خط الراس.
  ۳. ۲٫۵ کیلومتر پایانی روی خط الراس.

⚠️ به‌دلیل ارتفاع پایین مبدا صعود (تفاوت ارتفاع حدود ۱۰۳۰ متر) و طول مسیر، این مسیر بسیار خسته‌کننده است. برخی کوهنوردان آن را با شب‌مانی در میانه مسیر (در ارتفاع ۱۳۵۰ متر) طی می‌کنند.

📍 نقاط مناسب برای کمپ:

• چشمه ناری (۹۳۰ متر)
• محل کمپ در ارتفاع ۱۳۵۰ متر

بهترین زمان برای صعود به قله بیرمی

کوه بیرمی اقلیمی گرم و خشک دارد. دمای هوا در فصل تابستان به ۵۵ درجه سانتی‌گراد نیز می‌رسد! بنابراین:

✅ بهترین فصل برای صعود: از اوایل بهمن (آذر) تا انتهای اسفند
(دسامبر تا مارس). در این ماه‌ها هوا سرد و صاف است و کوهنوردان می‌توانند بدون خطر گرمای شدید یا برف، از مسیرها استفاده کنند.
نکته جالب: به‌دلیل سرمای این ماه‌ها، صعود به اکثر قلل ایران در این دوره غیرممکن است؛ بنابراین قله بیرمی به «قله زمستانی ایران» تبدیل می‌شود!

پوشش گیاهی کوه بیرمی

علیرغم خشکی منطقه، تنوع گیاهی بسیار بالایی وجود دارد:

• درختان: نخل، کنار، گون (ارغوان)، مرکبات (در دامنه‌های پایین).
• گیاهان کوهستانی:
  بنه، کلخنگ، بادام کوهی، تنگز، درمنه، آویشن، قیچ و گنزه از گونه‌های بومی منطقه هستند.

در تنگ بنیون، تراکم گیاهی به‌حدی است که مسیر را مانند یک جنگل گرمسیری به نظر می‌رساند!

گونه‌های جانوری منطقه

کوه بیرمی به‌دلیل تنوع زیستی، خانه گونه‌های نادر جانوری است:

• پلنگ (در مناطق دورتر و کمتر تردد)
• کل، بز، قوچ و میش، روباه، شغال، گرگ
• پرندگان: کبک، تیهو، فاخته و انواع گنجشک‌سانان

📌 شکارگاه‌های منطقه:
تنگ سدر، تنگ پلنگی، تنگ باریکو، تنگ شیرینه و تنگ پرزیه از مناطق شکار ممنوعه و پناهگاه حیات وحش هستند.

نکات ضروری و حیاتی برای صعود

بهترین مکان‌ها برای کمپینگ و شب‌مانی

۱. آبگرم اوبا – شهر اهرم

• کمپینگ مجهز با سرویس بهداشتی، آب آشامیدنی و امکان استفاده از حمام آبگرم.
• در کنار امامزاده جعفر قرار دارد که فضای مناسبی برای اقامت زائران و مسافران دارد.

۲. امامزاده زین الشهدا

• در ۲ کیلومتری جنوب شرقی اهرم و در مسیر جاده خائیز.
• دارای زائرسرا و فضای کافی برای چادر زدن.

۳. چشمه غوچرک و پارک جنگلی

• در دامنه کوه بیرمی و نزدیک امامزاده زین الشهدا. محیطی سرسبز و آرام.

۴. پارک مفتون – شهر خورموج

• دارای آلاچیق، سرویس بهداشتی و آب آشامیدنی. مکان ایده‌آلی برای شب‌مانی پیش از صعود از مسیر جنوبی.

۵. اجاره خانه یا سوئیت
در شهرهای اهرم و خورموج در فصول گردشگری، امکان کرایه خانه محلی، آپارتمان یا سوئیت با قیمت مناسب وجود دارد.

خانه کوهنورد خائیز

در کنار جاده اصلی خائیز و پس از روستای گشی، خانه کوهنورد خائیز توسط آقای علی‌اکبر گلستانی (کوهنورد بوشهری) تاسیس شده است.

📌 امکانات خانه کوهنورد:

• ظرفیت اسکان: ۸۰ نفر
• امکانات: حمام، سرویس بهداشتی، فضای استراحت، برق و آب لوله‌کشی.
• رزرو: شماره تماس برای رزرو: ۰۹۱۷۱۷۱۲۶۶۸

این خانه، پایگاه اصلی کوهنوردان پیش از صعود به قله بیرمی است و امکاناتی به‌صرف کوهنوردان ارائه می‌دهد.

چرا قله بیرمی باید در لیست سفرهای شما باشد؟

• منظرهای ۳۶۰ درجه از قله: در روزهای صاف، می‌توانید استان بوشهر، خلیج فارس و حتی کوه‌های زاگرس را در دوردست ببینید!
• تنوع اکولوژیک نادر در یک منطقه خشک.
• تنگ بنیون به‌عنوان زیباترین تنگه استان بوشهر.
• صعود در زمستان که در آن‌جا به‌تنهایی هستید و طبیعت خاموش را تجربه می‌کنید.

📍 آدرس جغرافیایی:
استان بوشهر – شهرستان خورموج – بخش تنگستان – منطقه خائیز – قله بیرمی (پازنان)

#قله_بیرمی #پازنان #بام_استان_بوشهر #کوهنوردی_بوشهر